28.11-02.12 2022թ․ԴԱՍ 18-20 ՀՈՍԱՔՆԻ ԱՇԽԱՏԱՆՔԸ ԵՒ ՀԶՈՐՈՒԹՅՈՒՆԸ։ՋՈՈՒԼ-ԼԵՆՑԻ ՕՐԵՆՔԸ

Հոսանքի աշխատանքը և հզորությունըԷլեկտրական հոսանքն օժտված է էներգիայով, որի հաշվին նա կարող է աշխատանք կատարել: Հոսանքի կատարած աշխատանքի շնորհիվ էլեկտրական էներգիան փոխակերպվում է էներգիայի այլ տեսակների: Օրինակ՝ ջեռուցիչ սարքերում էլեկտրաէներգիան փոխակերպվում է ջերմային էներգիայի, էլեկտրաշարժիչում՝ մեխանիկական էներգիայի, էլեկտրոլիզի ժամանակ՝ քիմիական էներգիայի և այլն: 

Ենթադրենք սպառիչ (լամպ, ջերմատաքացուիչ, էլեկտրաշարժիչ) պարունակող շղթայի տեղամասում լարումը U է, հոսանքի ուժը I և tժամանակամիջոցում նրանով անցել է q լիցք: Լարման սահմանումից հետևում է, որ A=q⋅U, իսկ քանի որ հաստատուն հոսանքի դեպքում  q=I⋅t , ապա՝  A=U⋅I⋅t (1): Այսինքն.Հաստատուն հոսանքի աշխատանքը շղթայի տղամասում հավասար է հոսանքի ուժի, լարման և այն ժամանակամիջոցի արտադրյալին, որի ընթացքւմ կատարվել է այդ աշխատանքը:Աշխատանքի այս (1) բանաձևը թույլ է տալիս որոշել հոսանքի կատարած աշխատանքը, անկախ այն բանից, թե այդ հոսանքի էներգիան էներգիայի ի՞նչ տեսակների է փոխակերպվել՝ ջերմային, մեխանիկական, թե քիմիական: Միավորների ՄՀ-ում հոսանքի աշխատանքը արտահայտում են ջոուլով (Ջ)Էլեկտրական շղթայում հոսանքի՝ աշխատանք կատարելու արագությունը բնութագրող մեծությունը անվանում են հոսանքի հզորություն և նշանակում ՝ P տառով:Եթե t ժամանակում հոսանքը կատարում է  A աշխատանք, ապա P=A/t (2): Հաշվի առնելով աշխատանքի (1) բանաձևը կստանանք P=U⋅I (3)Հաստատուն հոսանքի հզորությունը շղթայի տվյալ տեղամասում հավասար է հոսանքի ուժի և տեղամասի ծայրերին կիրառված լարման արտադրյալին: Օգտվելով Օհմի օրենքից (3) բանաձևը կարելի է ներկայացնել հետևյալ տեսքով  P=U² /R և P=I²⋅R Միավորների ՄՀ-ում հզորությունն արտահայտվում է վատտով (Վտ). 1Վտ=1Ջ/վՀզորությունը հավասար է 1Վտ — ի, եթե 1վ — ում կատարվում է 1Ջ աշխատանք: Կիրառվում են նաև 1կՎտ (կիլովատ), 1ՄՎտ (մեգավատ), 1մՎտ (միլիվատ) միավորները:1մՎտ=0.001Վտ1ՄՎտ=1000000Վտ1կՎտ=1000Վտ  Հզորությունը չափող սարքը կոչվում է Վատտմետր:  Կենցաղում հոսանքի աշխատանքը չափում են Էլեկտրական հաշվիչ կոչվող հատուկ սարքով: Այս դեպքում գործածվում է հոսանքի աշխատանքի արտահամակարգային միավորը՝ 1ԿՎտ·ժ1ԿՎտ.Ժ=1000Վտ⋅3600վ=3600000Ջ 

Փորձը ցույց է տալիս, որ հաղորդիչները տաքանում են, երբ նրանցով էլեկտրական հոսանք է անցնում: Հոսանքի ջերմային ազդեցությունը ուսումնասիրեցին անգլիացի ֆիզիկոս Ջ. Ջոուլը, իսկ ևս մեկ տարի անց՝ ռուս գիտնական Է. Լենցը: Նրանք միմյանցից անկախ սահմանեցին օրենք՝ Ջոուլ-Լենցի օրենքը, որը բացահայտում է, թե ի՞նչ մեծություններից և ինչպե՞ս է կախված հաղորդչում անջատված ջերմաքանակը:      

  Ջոուլ-Լենցի օրենքը հայտնագործվել է փորձնական ճանապարհով, սակայն դրան կարելի է նաև տեսական հիմնավորում տալ: Եթե շղթայի տեղամասում մեխանիկական աշխատանք չի կատարվում, նրանում քիմիական ռեակցիա տեղի չի ունենում, ապա հոսանքի ամբողջ աշխատանքը ուղղված է հաղորդչի ներքին էներգիայի մեծացմանը:     Ընդ որում, հաղորդչի շրջապատի տրված Q ջերմաքանակը, համաձայն էներգիայի պահպանման օրենքի հավասար է հաղորդչի ներքին էներգիայի փոփոխությանը, այսինքն՝ հոսանքի աշխատանքին՝ A=Q Քանի որ էլեկտրական հոսանքի կատարած աշխատանքը հավասար է A=U⋅I⋅T հետևաբար և Q=U⋅I⋅T   Օգտվելով Օհմի օրենքից, բանաձևը կարելի է ներկայացնել նաև այլ տեսքով՝ Q=U² ⋅t /R կամ Q=I²⋅R⋅t Այս վերջին բանաձևն էլ արտահայտում է Ջոուլ-Լենցի օրենքը:   Հոսանքակիր հաղորդչում անջատված ջերմաքանակը հավասար է հոսանքի ուժի քառակուսու, հաղորդչի դիմադրության և նրանով հոսանքի անցման ժամանակի արտադրյալին:

Թեմատիկ հարցեր և խնդիրներ՝

1. Բնակարանի տաքացման համար օգտագործվող 140 Օմ դիմադրություն ունեցող էլեկտրական ջերմատաքացուցիչը  նախատեսված է 3.5 Ա հոսանքի ուժի համար: Որքա՞ն էներգիա կծախսի այդ ջերմատաքացուցիչը  8 ժամ անընդհատ աշխատելու դեպքում:

Էներգիայի սպառումը հաշվարկելու համար կարող եք օգտագործել բանաձևը.

Էներգիա (վատ-ժամ) = Հզորություն (վտ) × Ժամանակ (ժամ)

Նախ, եկեք գտնենք ջեռուցիչի հզորությունը: Այն հաշվարկվում է բանաձևով.

Հզորություն = Ընթացիկ քառակուսի × Դիմադրություն

Ընթացիկ (I) = 3,5 Ա
Դիմադրություն (R) = 140 Օմ

Հզորությունը = (3,5 Ա)² × 140 ohms
Հզորությունը = 12,25 Վտ × 140 օհմ
Հզորությունը = 1715 Վտ (վտ)

Այժմ մենք կարող ենք գտնել սպառված էներգիայի քանակը.

Էներգիա = Հզորություն × Ժամանակ
Էներգիա = 1715 Վտ × 8 ժ
Էներգիա = 13,720 վտ/ժամ կամ 13,72 կվտ/ժամ

Այսպիսով, 8 ժամվա ընթացքում ջեռուցիչը կծախսի 13,72 կվտ/ժ էներգիա։

2. Ավտոտնակում  էլեկտրական լամպը մոռացել էին անջատել: Որքա՞ն աշխատանք էր իզուր կատարվել 24 ժամում, եթե լամպը միացված էր 110 Վ լարման ցանցին և նրանով անցնող հոսանքի ուժը 0.8 Ա էր:

Լամպի ծախսած աշխատանքը հաշվարկելու համար կարող եք օգտագործել բանաձևը.

Աշխատանք (վտ/ժամ) = լարում (վոլտ) × հոսանք (ամպեր) × ժամանակ (ժամ)

Լարման (V) = 110 Վ
Ընթացիկ (I) = 0,8 Ա
Ժամանակ (t) = 24 ժամ

Գործողություն = 110 V × 0.8 A × 24 ժ
Աշխատանք = 2112 վտ/ժամ կամ 2,112 կվտ/ժ

Այսպիսով, 24 ժամ աշխատելու ընթացքում լամպը կսպառի 2,112 կվտ/ժ էներգիա։

3. 50 Օմ դիմադրություն ունեցող էլեկտրական վարսահարդարիչը միացրեցին 127 Վ լարման ցանցին: Որքա՞ն աշխատանք կկատարի նրանում հոսանքը 15 րոպեի ընթացքում: 

Վարսահարդարիչով հոսանքի կատարած աշխատանքը հաշվարկելու համար մենք օգտագործում ենք բանաձևը.

Էլեկտրական լարում
×
Ժամանակի քառակուսի
×
Դիմադրություն
Աշխատանք=Էլեկտրական լարում×Ժամանակի քառակուսի×Դիմադրություն

Որտեղ

Էլեկտրական լարում = 127 Վ
Վարսահարդարիչի դիմադրություն = 50 Օմ
Ժամանակը = 15 րոպե = 15 * 60 վայրկյան
Նախ, եկեք ժամանակը փոխարկենք վայրկյանների.

15
րոպե
×
60

900 թ
վայրկյան
15 րոպե×60 վայրկյան=900 վայրկյան

Այժմ մենք կարող ենք հաշվարկել աշխատանքը.

127
IN
×
(
900 թ
վրկ
)
2
×
50
Օմ
Աշխատանք = 127 V× (900 վրկ)
2
× 50 օմ

127
×
810000
×
50
Աշխատանք=127×810000×50

6
,
435 թ
,
000
ջոուլներ
Աշխատանք=6,435,000 ջոուլ

Վարսահարդարիչով անցնող հոսանքը չի ազդում աշխատանքի վրա, ուստի այն պետք չէ հաշվարկել այս կոնկրետ հաշվարկի համար:

4. 6 Վ լարման և 2 Ա հոսանքի ուժի դեպքում համակարգչի մարտկոցի լիցքավորումը տևեց 1.5 ժամ: Որոշե՛ք հոսանքի կատարած աշխատանքը այդ ընթացքում: 

Մարտկոցը լիցքավորելիս հոսանքի կատարած աշխատանքը որոշելու համար մենք օգտագործում ենք բանաձևը.

Աշխատանք

Էլեկտրական լարում
×
Ընթացիկ
×
Ժամանակը
Աշխատանք=Էլեկտրական լարում×Հոսանք×Ժամանակ

Որտեղ

Էլեկտրական լարում = 6 Վ
Ընթացիկ = 2 Ա
Ժամանակը = 1,5 ժամ = 1,5 * 60 րոպե = 90 րոպե
Հիմա եկեք հաշվարկենք աշխատանքը.

Աշխատանք

6
IN
×
2
Ա
×
90
րոպե
Աշխատանք=6V×2A×90 րոպե

Նախքան հաշվարկները կատարելը, եկեք ժամանակը փոխարկենք վայրկյանների.

90
րոպե
×
60

վայրկյան

5400 թ
վայրկյան
90 րոպե×60 վայրկյան=5400 վայրկյան

Հիմա եկեք փոխարինենք բոլոր արժեքները.

Աշխատանք

6
×
2
×
5400 թ
Աշխատանք=6×2×5400

Աշխատանք

64
,
800 թ
ջոուլներ
Աշխատանք=64800 ջոուլ

Այսպիսով, հոսանքի կատարած աշխատանքը համակարգչի մարտկոցը 1,5 ժամ լիցքավորելիս կազմում է 64800 ջոուլ։

5. 450 Վտ հզորություն ունեցող հեռուստացույցը, ըստ հաշվիչի ցուցմունքի, ծախսել է 360 կՋ էներգիա: Որքա՞ն ժամանակ է միացված եղել հեռուստացույցը:

Հեռուստացույցի շահագործման ժամանակը որոշելու համար մենք օգտագործում ենք բանաձևը.

Էներգիա

Ուժ
×
Ժամանակը
Էներգիա=Հզորություն×Ժամանակ

Տրված է.

Հեռուստացույցի հզորությունը = 450 Վտ
Սպառված էներգիա = 360 կՋ
Դուք պետք է գտնեք հեռուստացույցի շահագործման ժամանակը: Դա անելու համար նախ սպառված էներգիան կՋ-ից փոխարկեք J.

360 թ

կՋ

360 թ
×
1000

ժ

360 թ
,
000
ժ
360 կՋ=360×1000 Ջ=360000 Ջ

Այժմ, օգտագործելով բանաձևը, մենք գտնում ենք ժամանակը.

Էներգիա

Ուժ
×
Ժամանակը
Էներգիա=Հզորություն×Ժամանակ
360 թ
,
000

ժ

450 թ
Վ
×
Ժամանակը
360000 J=450 W×Ժամանակ

Ժամանակը գտնելու համար սպառված էներգիան բաժանեք հզորության վրա.

Ժամանակը

360 թ
,
000
ժ
450 թ
Վ
Ժամանակ =
450 Վտ
360000 Ջ
|

Ժամանակը

800 թ
վայրկյան
Ժամանակը՝ 800 վայրկյան

Այնուամենայնիվ, այս ժամանակը չափվում է վայրկյաններով: Այն րոպեների փոխարկելու համար բաժանեք 60-ի.

Ժամանակը

800 թ
վայրկյան
60

վայրկյան

13.33
րոպե
Ժամանակ =
60 վայրկյան
800 վայրկյան
|
=13,33 րոպե

Այսպիսով, հեռուստացույցը միացված է եղել մոտավորապես 13,33 րոպե՝ 450 Վտ հզորությամբ 360 կՋ էներգիա սպառելու համար:

6. Ճեպընթաց էլեկտրագնացքը, որի շարժիչների ընդհանուր հզորությունը 200 կՎտ է, շարժվում է 180 կմ/ժ միջին արագությամբ: Որքա՞ն աշխատանք են կատարում նրա էլեկտրաշարժիչները 560 կմ ճանապարհ անցնելիս:

Որոշակի տարածություն անցնելիս էլեկտրական շարժիչների կատարած աշխատանքը որոշելու համար օգտագործում ենք հետևյալ բանաձևերը.

Ուժ

Աշխատանք
Ժամանակը
Հզորություն =
Ժամանակը
Աշխատանք
|

Աշխատանք

Ուժ
×
Ժամանակը
Աշխատանք=Հզորություն×Ժամանակ

Նախ պետք է որոշել, թե որքան ժամանակ կպահանջվի էլեկտրական գնացքի համար 180 կմ/ժ արագությամբ 560 կմ ճանապարհ անցնելու համար: Մենք օգտագործում ենք բանաձևը.

Ժամանակը

Հեռավորությունը
Արագություն
Ժամանակ =
Արագություն
Հեռավորությունը
|

Ժամանակը

560 թ
կմ
180 թ
կմ/ժ
Ժամանակ =
180 կմ/ժ
560 կմ
|

Հաշվարկը կատարելուց առաջ արագությունը կմ/ժ-ից վերածում ենք կմ/րոպի՝ բաժանելով 60-ի (քանի որ ժամանակը րոպեներով պետք է ստանանք).

180 թ

կմ/ժ

180 թ
60

կմ/րոպե

3
կմ/րոպե
180 կմ/ժ=
60
180 թ
|
կմ/րոպ=3 կմ/րոպ

Հիմա եկեք հաշվարկենք ժամանակը.

Ժամանակը

560 թ
կմ
3

կմ/րոպե

186,67
ր
Ժամանակ =
3 կմ/րոպե
560 կմ
|
=186,67 րոպե

Այժմ, ժամանակի և ուժի հետ, մենք կարող ենք աշխատանք գտնել.

Ուժ

200 թ

կՎտ

200 թ
,
000
Վ
Հզորությունը=200 կՎտ=200000 Վտ

Ժամանակը

186,67

ր

186,67
×
60

վրկ

11200 թ
վրկ
Ժամանակ = 186,67 րոպե = 186,67 × 60 վրկ = 11200 վրկ

Աշխատանք

Ուժ
×
Ժամանակը
Աշխատանք=Հզորություն×Ժամանակ

Աշխատանք

200 թ
,
000
Վ
×
11200 թ

վրկ

2
,
240
,
000
,
000
ջոուլներ
Աշխատանք = 200,000 W× 11200 վրկ = 2,240,000,000 ջոուլ

Այսպիսով, էլեկտրական շարժիչները 560 կմ ճանապարհ անցնելիս կատարում են 2,240,000,000 ջոուլի աշխատանք։

7. Ի՞նչ ջերմաքանակ կանջատվի 80 վ-ում 40 Օմ դիմադրություն ունեցող ջեռուցիչ տարրում, եթե այն միացված է 120 Վ լարման ցանցին: 

?

8. Հաղորդչի  դիմադրությունը 150 Օմ է, նրանով անցնող հոսանքի ուժը՝ 1.6 Ա: Ի՞նչ ջերմաքանակ կանջատվի նրանում 10 վ-ի ընթացքում: 

?

Հանրահաշիվ

ա)

x = թվանշան 1

y = թվանշան 2

{2xy+5=10x+y

{7(x+y)+3=10y+x

7x+7y+3-10y-x=0

6x-3y+3=0

2x-y+1=0

2x+1=y

2x(2x+1)+5=10x+2x+1

4x²+2x+5=12x+1

4x²+2x+5-12x-1=0

4x²-10x+4=0

2x²-5x+2=0

D=25-16=9

x1=5+3/4=2

x2=5-3/4=2/4

y=2*2+1=5

Պատ․՝25

բ)

x=1 թվանշան

y=2 թվանշան

z=?

{x+y=9

{x²+y²=41

{z-9=y x

x=9-y

(9-y)+y=0

(9-y)²+y²=41

81-18y+y²+y²=41

81-18y+y²+y²-41=0

2y²-18y+40=0

D=324-320=4

x1=18-2/4=4

x2=18+2/4=5

y1=5

y2=4

z1=54+9=63
z2=45+9=54

Արցախյան շարժումը և Հայաստանի անկախացումը․

Արցախյան շարժումը և Հայաստանի անկախությունը սերտորեն կապված են այս տարածաշրջանի պատմության հետ։ Արցախը (հայտնի է նաև որպես Լեռնային Ղարաբաղ) և նրա հարակից տարածքները պատմականորեն եղել են Հայաստանի մաս, սակայն 1920-1930-ական թվականներին խորհրդային-ադրբեջանական պայմանագրերի արդյունքում Լեռնային Ղարաբաղը ներառվել է Ադրբեջանի կազմում՝ որպես ինքնավար մարզ։

1980-ականների վերջերին ակտիվ շարժում սկսվեց Ադրբեջանից Լեռնային Ղարաբաղի անկախության համար, քանի որ այս տարածքի հայ բնակչությունը ձգտում էր միավորվել Հայաստանի հետ կամ լիակատար անկախություն: Սա հանգեցրեց հայերի և ադրբեջանցիների միջև կոնֆլիկտի, ինչը հանգեցրեց Լեռնային Ղարաբաղի անկախության հռչակմանը 1991 թվականին։

Այս հակամարտությունը հանգեցրեց Հայաստանի և Ադրբեջանի միջև 1991-1994թթ. պատերազմին, որն ավարտվեց զինադադարով, բայց ոչ վերջնական հանգուցալուծմամբ: Այս պատերազմի ընթացքում հայկական ուժերը վերահսկում էին Լեռնային Ղարաբաղը և հարակից զգալի տարածքները, որոնք բուն Լեռնային Ղարաբաղի մաս չէին կազմում։

2020 թվականից Հայաստանի և Ադրբեջանի միջև զինված հակամարտությունը, որը հայտնի է որպես Լեռնային Ղարաբաղի Երկրորդ պատերազմ, հանգեցրել է Ռուսաստանի միջնորդությամբ զինադադարի։ Համաձայնագրի ստորագրումը հանգեցրեց նրան, որ Լեռնային Ղարաբաղի հարակից տարածքների զգալի մասը վերադարձվեց Ադրբեջանի վերահսկողությանը, իսկ ինքը՝ Լեռնային Ղարաբաղը, մնում է Հայաստանի իշխանությունների վերահսկողության տակ։

Լեռնային Ղարաբաղի անկախության և նրա կարգավիճակի հարցը շարունակում է մնալ հակասական և միջազգային դիվանագիտական ​​ջանքերի առարկա՝ հակամարտության խաղաղ լուծում գտնելու համար։

Русский

Урок 2

Лексические задания.

1.Напишите, как правильно: учить, выучить, научить, научиться,изучать, изучить, заниматься?

Каждый человек должен заниматься спортом, если хочет быть здоровым.

Моя бабушка научила меня готовить пироги, а вот готовить салаты я научилась сама.

Мой брат – будущий переводчик. Он изучает в университете. В университете он изучает иностранные языки, историю и литературу.

Каждый день я учу 20 новых французских слов. Учитель говорит, если выучить 1500 слов, можно уже понимать обычный разговор.

Я люблю заниматься в библиотеке, здесь всегда тихо и удобно.

На Байкале ученые занимаются проблемами экологии.

Когда мне было пять лет, я сам научился кататься на велосипеде.

2. Закончите предложения:

Чтобы поехать в Петербург на зимние каникулы, нужно заранее купить билеты и забронировать жильё.

Чтобы не болеть, важно соблюдать здоровый образ жизни, правильно питаться и укреплять иммунную систему.

Чтобы купить лекарство, нужно сходить в аптеку или заказать его онлайн.

Чтобы решить этот вопрос, необходимо обсудить его со всеми заинтересованными сторонами и найти компромиссное решение.

Мне нужно 5 минут, чтобы подготовить несколько важных документов.

Нужно взять словарь в библиотеке, чтобы разобрать некоторые непонятные слова в тексте.

Чтобы хорошо знать русский язык, полезно практиковаться в чтении, письме и общении с носителями языка.

3.Напишите об этих действиях, если они происходили в прошлом.

1. Я встречу Марину около метро в 5часов.
2. Мы надеемся, что вы не забудете о нашей просьбе.
3. Они много работают и добьются хороших результатов.
4. Друзья приедут и привезут книги, которые я дал им неделю назад.
5. Нина начнет заниматься в 6 часов, а кончит в 9.
6. Я приеду и привезу продукты.

Я встретил Марину около метро в 5 часов.

Мы надеялись, что вы не забудете о нашей просьбе.

Они много работали и добились хороших результатов.

Друзья приехали и привезли книги, которые я дал им неделю назад.

Нина начала заниматься в 6 часов и закончила в 9.

Я приехал и привёз продукты.

4. Напишите об этих действиях, если они будут происходить в будущем.

1. Нина встретилась с Виктором на остановке автобуса.
2. Мы надеемся, что все хорошо.
3. Мой брат приехал и привез мне подарок.
4. Мы посмотрели фильм, о которм рассказывал путешественник.
5. Мы добились хороших результатов.
6. Я послал телеграмму домой.
7. Студенты повторяли грамматику на уроке.

Нина встретится с Виктором на остановке автобуса.

Мы надеемся, что все будет хорошо.

Мой брат приедет и привезёт мне подарок.

Мы посмотрим фильм, о котором рассказывал путешественник.

Мы добьёмся хороших результатов.

Я отправлю телеграмму домой.

Студенты будут повторять грамматику на уроке.

5. Закончите предложения.

Я верю этому… решению.

Я всегда помогаю своей… семье, когда это нужно.

Виктор обрадовался моему… приходу.

Этот словарь принадлежит моему… брату.

Я позвонил своей… подруге.

Врач не разрешил этой… пациентке заниматься спортом.

6.  Закончите предложения, используя слова для справок.

Слова: телефон, телевизор, Интернет, электронная почта, радио, расписание.

1. Мы слушали концерт ……..
2. Я смотрел этот фильм не в кинотеатре, а ………
3. Я получил это письмо ….
4. Завтра …. Покажут очень интересный фильм.
5. Мы слушали речь президента ….
6. Родители послали мне деньги ….
7. Ашот в соседней комнате говорит ….
8. Ваш поезд не опаздывает, он придет точно … .

Мы слушали концерт на радио.

Я смотрел этот фильм не в кинотеатре, а на телевизоре.

Я получил это письмо по электронной почте.

Завтра в Интернете покажут очень интересный фильм.

Мы слушали речь президента по телевизору.

Родители послали мне деньги по телефону.

Ашот в соседней комнате говорит по телефону.

Ваш поезд не опаздывает, он придет точно по расписанию.